Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in Ukrayna’nın işgalinden iki yıl sonra NATO üyesi Türkiye’ye yapmayı planladığı ziyaret ileri bir tarihe ertelendi.
Reuters haber ajansı geçen hafta bir Türk yetkiliye dayanarak Putin’in 12 Şubat’ta Türkiye’yi ziyaret edeceğini bildirmiş, Kremlin Dış Politika Danışmanı Yuriy Ushakov ise Ocak ayı sonunda yaptığı açıklamada Putin’in ziyareti için hazırlıkların yapıldığını duyurmuştu.
Ancak Ankara’daki Türk yetkililer, ziyarete ilişkin resmi duyurunun Cumhurbaşkanlığı Külliyesi’nden yapılmadığına dikkat çekerek, 12 Şubat’ın teknik olarak resmi olarak duyurulmadığını belirtiyor. Kremlin Sözcüsü Dmitry Peskov, son açıklamasında iki liderin görüşmesine yönelik hazırlıkların sürdüğünü ve şartlar üzerinde anlaşmaya varılacağını söylerken, ziyaretin ertelendiği yönündeki bilgiyle ilgili de şunları söyledi: “Hayır, yapamam.” Ziyaretin ertelendiğini teyit ediyorum. Tarih açıklanmadı.”
Türkiye’de 31 Mart’ta yapılacak yerel seçimler ve Rusya’da 17 Mart’ta yapılacak cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ardından iki liderin Nisan sonu ve Mayıs başında bir araya gelebileceği tahmin ediliyor.
Putin’in Türkiye ziyareti uluslararası açıdan da kritik önem taşıyor. Hakkındaki tutuklama kararı nedeniyle Batılı ülkeleri ziyaret edemeyen Putin, Türkiye’ye gelirse Rusya’nın Ukrayna’yı işgaline başladığı 24 Şubat 2022’den bu yana ilk kez bir NATO ülkesini ziyaret etmiş olacak. Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin (UCM) Rus lider hakkında tutuklama emri bulunuyor. Ancak Türkiye’nin ICC’nin bu kararına uyma yükümlülüğü bulunmuyor. Ankara, 2002 yılında kurulan mahkemenin kuruluş sözleşmesi olan Roma Statüsü’ne taraf değil.
Ziyaretin ertelenmesinin nedeni ne olabilir?
Taraflar resmi olarak açıklanmadığını belirtse de gayri resmi olarak bilinen 12 Şubat tarihinin ertelenmesinde hangi faktörlerin rol oynadığı merak ediliyor.
EDAM Müdürü Sinan ÜlgenFotoğraf: Kaan Saganak, Cumhuriyet gazetesi
Ekonomi ve Dış Politika Araştırma Merkezi (EDAM) Müdürü Sinan Ülgen, cumhurbaşkanlarının bu tür üst düzey resmi ziyaretlerde duyuracakları somut başarıları olması gerektiğini belirterek, “Belki de böyle bir başarı yoktur. O nedenle en somut çalışma yapılacak” dedi. İki ülke arasında devam eden doğalgaz santrali projesi belki bu konuda “İlerleme sağlanamamış olabilir” yorumunu yapıyor.
Türkiye topraklarında uluslararası bir gaz merkezi oluşturulması projesi bir süredir gündemdeydi. Putin bu fikri Ekim 2022’de, Rusya’yı Baltık Denizi üzerinden Almanya’ya bağlayan Nord Stream doğal gaz boru hatlarına zarar veren patlamalardan kısa bir süre sonra ortaya attı.
Rusya Başbakan Yardımcısı Aleksandr Novak Aralık ayında yaptığı açıklamada, “Gaz Hub Projesi”nin 2024 yılında başlayabileceğini ve yakın gelecekte yol haritasının kabul edilebileceğini söylemişti. Ocak ayında BOTAŞ’tan bir heyet merkezin kurulmasına ilişkin görüşmelerde bulunmak üzere Rusya’ya gitti.
Putin Türkiye’ye en son ne zaman geldi?
Putin’in Türkiye’ye son resmi ziyareti 3 Nisan 2018’de, bir günlük son ziyareti ise 8 Ocak 2020’de gerçekleşti.
2018 yılındaki resmi ziyarette, İran’ın da katıldığı Suriye konulu üçlü zirve ve Türkiye-Rusya Yüksek Düzeyli İşbirliği Konseyi’nin yedinci toplantısı gerçekleştirilmiş, Akkuyu Nükleer Santrali’nin temel atma töreni gerçekleştirilmişti.
En son Nisan 2018’de Cumhurbaşkanlığı Külliyesi’nde resmi törenle karşılanan Putin, bu tarihten sonra günlük ve çalışma ziyaretleri için üç kez daha Türkiye’ye geldi.
27 Ekim 2018’de Suriye Dörtlü Zirvesi için İstanbul’a gelen Rus lider, Türk Akımı’nın deniz bölümünün tamamlama töreni için 19 Kasım 2018’de tekrar İstanbul’daydı. Putin, 8 Ocak 2020’de Türk Akımı’nın açılışına geldi.
Putin ve Erdoğan’ın Eylül 2023’teki Soçi görüşmesinden Fotoğraf: Sergei Guneev/Sputnik/REUTERS
Erdoğan ise Putin’in son geldiği 2020 yılından bu yana 3’ü Soçi’de, 1’i Moskova’da olmak üzere 4 kez Rusya’ya gitti.
EDAM Direktörü Sinan Ülgen, DW Türkçe’ye yaptığı değerlendirmede, Türk tarafının diplomatik uygulamalar gereği ziyaret sırasının Rus tarafına geldiği gerçeğiyle hareket ettiğini belirterek, Putin’in ziyaretinin bu açıdan anlamını şu sözlerle değerlendirdi: :
“Ziyaretlerde bir denge olması lazım. Özellikle Cumhurbaşkanlığı düzeyinde bu dengenin daha yakından gözetilmesi normal. Ancak bu konuda dengenin bozulduğunu görüyoruz. Türkiye’nin ev sahipliği yapmak istemesinin temel nedeni de bu.” Putin, bu dengesizliğin nedeni bir noktada iç politikada da eleştiri yapılmasıdır.” konu olacak.”
Erdoğan ile Putin arasındaki son yüz yüze görüşme 4 Eylül 2023’te Soçi’de gerçekleşti. Toplantının ana gündem maddelerinden biri tahıl anlaşmasının yenilenmesiydi ancak Putin bu konuda geri adım atmadı ve bir açıklama yapmadı. Anlaşmanın yeniden uygulanmasını istiyoruz.
Erdoğan ve Putin ne sıklıkla buluşuyor?
Türkiye-Rusya ilişkilerinin 2015-2016 döneminde girdiği sıkıntılı dönemden çıkmasında ve Ukrayna savaşına rağmen belli bir istikrarla sürmesinde Erdoğan ile Putin arasındaki yakın ilişkinin önemli bir faktör olduğu belirtiliyor.
Ukrayna savaşı sonrasında izlediği istikrar politikasıyla Rusya ile köprüleri tamamen yakmak istemeyen Erdoğan, Putin ile sık sık yüz yüze veya telefonla görüşüyor.
24 Kasım 2015’te Suriye sınırında Rus uçağının düşürülmesi ve 19 Aralık 2016’da Rusya’nın Ankara Büyükelçisi Andrey Karlov’un Ankara’da suikasta uğraması ilişkileri çalkantılı bir döneme sokarken, 15 Temmuz darbe girişiminin ardından yeni bir dönem başladı. İki liderin sık sık görüşmesine tanık olundu. dönem başladı.
2016’daki darbe girişiminin ardından Erdoğan’ın en çok görüştüğü yabancı liderler arasında Putin de yer aldı. Putin, 15 Temmuz’dan sonra Erdoğan’ı arayan ilk yabancı ülke lideri oldu.
DW Türkçe’nin Cumhurbaşkanlığı internet sitesinden derlediği bilgiye göre, iki lider, 2016’daki darbe girişiminden bu yana çeşitli vesilelerle toplam 30 kez yüz yüze görüşmüş, 25 kez de telefonla görüşmüştü.
Yüz yüze görüşmelerin 7’si Soçi’de, 4’ü Moskova’da, 4’ü Ankara ve İstanbul’da, 1’i ise St. Petersburg’da gerçekleşti. Petersburg’da, 10’u ise G-20 veya BRICS gibi farklı çok taraflı zirveler için ziyaret edilen diğer ülkelerin başkentlerinde düzenlendi.
Yüz yüze görüşmelerin yıllara göre dağılımı şu şekilde: 2023’te 1, 2022’de 4, 2021’de 1, 2020’de 3, 2019’da 5, 2018’de 7, 2017’de 6, 2016 darbesinden sonra 3 kez girişim.
Toplantıların gündeminde neler vardı?
Ankara’nın İsveç’i onaylamasının hemen ardından gerçekleştirilecek olması nedeniyle yakından takip edilen ziyarette tahıl koridorunun yenilenmesi, doğalgaz merkezi projesi, Suriye ve Kafkaslar gibi pek çok konunun görüşülmesi bekleniyordu. NATO’nun genişlemesi.
Ankara, Rusya’yı, savaş sırasında Ukrayna tahılının Karadeniz üzerinden güvenli bir şekilde ihraç edilmesini sağlayan, Türkiye ve BM’nin aracılık ettiği Karadeniz Tahıl Girişimi’ne geri dönmeye ikna etmeye çalışıyordu. Rusya, Temmuz 2023’te anlaşmadan çekilmiş ve anlaşmanın yeniden canlandırılmasıyla ilgilenmediğini açıklamıştı.
Türkiye, ABD’nin itirazlarına rağmen Rusya’dan S-400 satın aldı Fotoğraf: Alexander Demianchuk/ITAR-TASS/IMAGO
Masadaki diğer gündem maddeleri ise Ukrayna’da devam eden savaş, Gazze’deki son durum, Ankara-Şam normalleşme görüşmelerinin durağanlaşması, enerji alanında derinleşen iş birliği ve bankacılık alanında olası iş birliği mekanizmaları oldu.
Ülgen, Türkiye’nin Rusya’dan satın aldığı ve bu nedenle ABD’deki F-35 programından çıkarılan S-400’lerin Putin’le yapılması beklenen görüşmelerde gündem konusu olmayacağını belirterek, “Çünkü orada Bu sistemle sorunun çözülmesi için üçüncü ülkelere göndermeye gerek yok.” “Bunun formülleri olduğunu ve Rusya’nın müdahalesine gerek olmadığını düşünüyorum” diyor.
S-400’lerin üçüncü bir ülkeye gönderilmesi için Rusya’nın izni gerekiyor.
İsveç’in Ankara’dan onay almasının ardından ABD Dışişleri Bakanlığı, S-400 meselesinin çözülmesi halinde Türkiye’nin F-35 programına dönebileceği yönünde ılımlı açıklamalarda bulundu.
DW Türkçe’ye sansür olmadan nasıl erişebilirim?
